BERK

 

Aquarel van een jong berkenbos in Schotland.

"Hij die bomen plant en weet dat hij nooit in de schaduw zal zitten, is in ieder geval begonnen de zin van het leven te begrijpen." Rabindranath Tagore.

Wat een goede uitspraak van deze dichter/kunstenaar! Het raakt mij. Dit bevat de kern van wat het betekent om mens te zijn. Dus om voorbij onze directe behoeften en sterfelijkheid te kijken. De uitspraak roept op tot altruïsme (zelfopoffering en dienstbaarheid). Die houding is, volgens mij ook, de juiste basis voor duurzaamheid en gezonde gemeenschappen. 

Maar wat als we nog dieper spitten? Door de humuslaag heen tot in de onzichtbare wereld onder onze voeten. Daar waar de wortels van bijvoorbeeld berken met netwerken van schimmels een verhaal vertellen over verbinding en betekenis? 

Dan krijg je dit:
Toen ik jong was vroeg ik mijn moeder waarom berken altijd in groepjes staan. Ze zei; "Berken kunnen niet zonder elkaar". Dat poëtische antwoord ben ik nooit vergeten. Sindsdien zijn berken mijn favoriet. Ik las al veel over deze pionierssoort en natuurlijk ook over bomen in het algemeen want ik verbeelde mij bos-wachter te zijn.

Mijn vader had een prachtig boek over bomen van de schrijver Gait L. Berk! Daarin kon ik heerlijk wegdromen. Later heb ik veel berkenbossen gefotografeerd in Scandinavië en Schotland en er aquarellen van gemaakt. Ook in onze tuin is een berkenbosje verrezen. Zeg maar een "Tiny Forest". Een klein bos waar ik nu al van kan genieten.

Creatief in samenwerking.

Ik ontdekte dat berken niet zomaar bomen zijn: ze zijn door hun verschijningsvorm niet alleen schilderachtig en artistiek maar leven ook in een wonderlijk samenspel met een grote verscheidenheid aan schimmels. Fascinerend!

Denk hierbij aan:

Ectomycorrhizale schimmels.

Deze vormen een wederzijds voordelige relatie met de boomwortels. De schimmels helpen de berk met het opnemen van water en voedingsstoffen zoals fosfor en stikstof. De berk geeft omgekeerd de schimmels suikers. Dat is dus een mooie ruilhandel die de groei en gezondheid van de boom bevordert;

Endofytische schimmels.

Deze minder bekende helpers leven binnenin de boom zonder schade te veroorzaken. Ze kunnen de berk zelfs beschermen tegen herbivoren en ziekteverwekkers;

Houtafbrekende schimmels.

Hoewel ze dood hout afbreken, denk aan de tonderzwam of de berkenzwam, spelen ze een belangrijke rol in de kringloop van het ecosysteem. Dat komt omdat ze voedingsstoffen terug geven aan de bodem.

Deze samenwerking is niet alleen prachtig vanuit een biologisch oogpunt; het is, vind ik, ook een metafoor voor ons eigen bestaan.

Maar het meest boeiende van de schimmelrelaties vind ik het ondergrondse netwerk. Grappiger gezegt; het "Wood Wide Web". Via dit web 'communiceren' berken indirect met elkaar en zelfs met andere boomsoorten. 

Stel je eens voor:

Signalen van nood:
Wanneer een berk wordt aangevallen door insecten of ziekten, kan hij chemische signalen via de schimmels naar andere bomen sturen. Zo kunnen zij zich voorbereiden en hun verdediging opbouwen.

Delen van overvloed:
Gezonde, zonovergoten berken kunnen via dit netwerk voedingsstoffen, zoals koolstof, delen met oudere of schaduwrijke bomen die het moeilijker hebben. Het is een vorm van onderlinge hulp die het hele bos ten goede komt.

Samenwerking tussen soorten.
Berken wisselen voedingsstoffen uit met bijvoorbeeld dennen en sparren, wat de veerkracht van het gehele ecosysteem in het bos vergroot.

Filosofie van de bosgrond;
De quote, waarmee de blog begint, gaat over het planten van bomen voor de toekomst. Over schaduw waarvan anderen zullen gaan genieten. Dat is een daad van empathie en geloof in iets dat groter is dan onszelf. De berken en hun schimmels laten dit ook mooi zien:

Zij laten zien dat geen enkel organisme een eilandje is. Alles is met elkaar verbonden. Beter: Ons welzijn is verweven met het welzijn van de gemeenschap om ons heen met alles dat in en om ons leeft. Dat geeft ook zingeving en betekenis, vind ik.

Samenwerking leidt tot veerkracht.
De collectieve kracht van het bos door schimmels, maakt het geheel sterker dan de 'som der delen'. 

De meest betekenisvolle bijdragen zijn zelfs onzichtbaar: De schimmels opereren grotendeels ondergronds, niet zichtbaar voor het blote oog, maar hun rol is van vitaal belang.

 

 

 

De betekenis van relaties.

Misschien is dan de zin van het leven niet te vinden in individualisme maar juist in dividualisme. Dus in de bereidheid om te planten, te delen, generaties vooruit te denken, samenwerken en de samenleving te verbinden. Net als de berk, die door zijn (symbiotische) relaties niet alleen zelf floreert, maar ook het hele bos verrijkt en toekomstwaarde geeft.

Kunnen wij misschien zo betekenis vinden in onze bijdragen aan het grotere geheel?  Zelfs als we de effecten van ons handelen niet zelf zullen meemaken?

Mogelijk is de diepe betekenis van het leven wel te vinden in de duizenden onzichtbare draden die ons verbinden. Net zoals de schimmels de wortels van een berkenbos 'koesteren' en voeden? 

Tot slot.

Ik hoop dat je deze blog niet al te belerend vindt. De kennis over de samenwerking tussen bomen en schimmels is vrij jong maar zo fantastisch om te delen. Daarmee sla ik misschien wel door.

Een bomenknuffelaar ben ik niet en vind 'omarmen' wat te zweverig klinken. Wat vind je? Zou jij het woord 'koesteren'  vervangen door 'omarmen'?

Bronnen; 

"Ons Bomenland", Gait Berk.

"Die pfante in uns", François Michael.

"Het verborgen leven van bomen", Peter Wohlleben

"Spreuken 3 vers 18", Salomo

Ambassadeur leefbare stad. 

Tiny Forest