 |
| Het bos in. Zilverberken. Aquarel |
Ik las een interessante blog. Het gaat over hoe je als individu om kunt gaan met complexe problemen en de opeenstapeling ervan in de wereld. Die problemen zijn zo ingewikkeld en lijken zo onoplosbaar dat je er depressief van kan worden. Prof. Paul Chefurka analyseert het proces van die pijnlijke bewustwording: het besef van naderende catastrofes. Hij geeft twee mogelijke oplossingsrichtingen aan om er toch blij-moedig mee om te gaan.
Zeg maar: een troostrijk perspectief voorbij het "doemdenken"!
Hier volgt zijn tekst en daarna mijn reflectie daarop.
Inleidingsschets
"De afgelopen zes jaar heeft mijn blog gediend als mijn "verkennersnotitieboekje". Het documenteert, met een zeer persoonlijke stem, mijn ontdekkingsreis door de werelden van energie, ecologie, economie en menselijke cultuur. Het beschrijft mijn standpunt over de grotendeels niet-erkende, algemeen verkeerd begrepen en potentieel tragische hachelijke situatie waarmee de mensheid nu wordt geconfronteerd als gevolg van onze weigering om grenzen aan onze activiteiten of ambities te accepteren.
Ik zie het nut er niet meer van in om individuele aspecten van de menselijke ervaring apart te stellen voor speciale aandacht of kritiek. Bevolkingsgroei, klimaatverandering, mondiaal corporatisme, globalisme, chemische vervuiling, uitputting van hulpbronnen, uitsterven van soorten, overbevissing en verzuring van de oceaan, wereldwijde financiële instabiliteit, toenemende sociale ongelijkheid en onrecht zijn allemaal slechts symptomen van een systeem dat al eeuwen niet meer onder controle is (ondanks onze serieuze pogingen om onszelf van het tegendeel te overtuigen.)
We hebben geen andere keuze - of misschien hebben we nooit echt een andere keuze gehad - dan de draak te berijden totdat de menselijke overschot zichzelf corrigeert, zoals overschotten altijd doen.
Probleemstelling.
De zilveren rand die ik zie, is dat alle druk die uit dit correctieproces voortkomt, nuttige prikkels kan zijn voor persoonlijke zelfontwikkeling. "In alle zaken, streef ernaar om het juiste te doen." Wat betekent dit voor ieder van ons? Wat houdt mindful leven te midden van de wervelwind in, wat vraagt het van ons op het gebied van persoonlijke groei, in de ontwikkeling van wijsheid en zelfbewustzijn?
Hoe kan ieder van ons onze vervreemding oplossen - van elkaar, van onze samenlevingen, van de natuur, van onze eigen plek in het universum? Hoe kunnen we opnieuw verbindingen vinden die essentieel zijn om uit deze tumultueuze, zorgeloze menselijke adolescentie te komen tot individuele en collectieve volwassenheid? Dit zijn diepe vragen.
Als het gaat om ons begrip van de zich ontvouwende wereldwijde crisis en bewustzijn. Dan passen daar ruwweg in vijf fasen in:
1. Dood in slaap.
In dit stadium lijken er geen fundamentele problemen te zijn, alleen enkele tekortkomingen in de menselijke organisatie, gedrag en moraliteit die kunnen worden verholpen met de juiste aandacht voor het maken van regels. Mensen in dit stadium hebben de neiging om gelukkig te leven, met af en toe een uitbarsting van ergernis rond verkiezingstijd of de kwartaalcijfers van bedrijven.
2. Bewustwording van een fundamenteel probleem.
Of het nu gaat om klimaatverandering, overbevolking, chemische vervuiling, overbevissing van de oceanen, verlies van biodiversiteit, economische instabiliteit of sociaal-politiek onrecht, één probleem lijkt de aandacht volledig te trekken. Mensen in dit stadium hebben de neiging om vurige activisten te worden voor hun gekozen doel. Ze hebben de neiging om erg verbaal te zijn over hun persoonlijke probleem en blind voor anderen.
3. Bewustwording van veel problemen.
Naarmate mensen meer bewijs uit verschillende domeinen binnenlaten, begint het besef van complexiteit te groeien. Op dit punt maakt een persoon zich zorgen over de prioritering van problemen in termen van hun directheid en mate van impact. Mensen in dit stadium kunnen terughoudend worden om nieuwe problemen te erkennen - iemand die zich bijvoorbeeld inzet voor sociale rechtvaardigheid en tegen klimaatverandering, erkent het probleem van uitputting van hulpbronnen misschien niet. Ze kunnen het gevoel hebben dat de probleemruimte al complex genoeg is, en de toevoeging van nieuwe zorgen zal alleen maar de inspanning verminderen die moet worden gericht op het oplossen van het probleem met de "hoogste prioriteit".
4. Bewustwording van de onderlinge verbanden tussen de vele problemen.
Het besef dat een oplossing in het ene domein een probleem in een ander domein kan verergeren, markeert het begin van grootschalig denken op systeemniveau. Het markeert ook de overgang van denken over de situatie in termen van een reeks problemen naar denken in termen van een hachelijke situatie. Op dit punt begint het besef dat er misschien helemaal geen oplossing is.
Mensen die in dit stadium komen, hebben de neiging zich terug te trekken in nauwe kringen van gelijkgestemde individuen om inzichten uit te wisselen en hun begrip van wat er gaande is te verdiepen. Deze kringen zijn noodzakelijkerwijs klein, zowel omdat persoonlijke dialoog essentieel is voor deze diepte van onderzoek, omdat er gewoon niet veel mensen zijn die dit niveau van begrip hebben bereikt.
5. Bewustzijn dat de hachelijke situatie alle aspecten van het leven omvat.
Dit omvat alles wat we doen, hoe we het doen, onze relaties met elkaar, evenals onze behandeling van de rest van de biosfeer en de planeet. Met dit besef gaan de sluizen open en is geen enkel probleem vrijgesteld van overweging of aanvaarding. Het hele concept van een "oplossing" wordt doorzien en terzijde geschoven als een verspilling van moeite.
Voor degenen die in fase 5 aankomen, bestaat er een reëel risico dat er een depressie optreedt. We hebben tenslotte ons hele leven geleerd dat onze hoop voor morgen ligt in ons vermogen om vandaag problemen op te lossen. Wanneer geen enkele hoeveelheid menselijke slimheid in staat lijkt om onze hachelijke situatie op te lossen, kan de mogelijkheid van hoop verdwijnen als het licht van een kaarsvlam, om te worden vervangen door de verstikkende duisternis van wanhoop.
Hoe mensen omgaan met wanhoop is natuurlijk heel persoonlijk, maar het lijkt mij dat er twee algemene wegen zijn die mensen nemen om zich met de situatie te verzoenen. Deze sluiten elkaar niet uit, en de meesten van ons zullen opereren vanuit een mix van beide. Ik identificeer ze hier als algemene tendensen, omdat mensen zich meer tot het een of het ander aangetrokken lijken te voelen. Ik noem ze het uiterlijke pad en het innerlijke pad;
Oplossing A: Het uiterlijke pad.
Als men geneigd is het uiterlijke pad te kiezen, komen zorgen over aanpassing en lokale veerkracht op de voorgrond, zoals blijkt uit het Transitienetwerk en de Permacultuurbeweging. Voor degenen op het uiterlijke pad zullen gemeenschapsopbouwende en lokale duurzaamheidsinitiatieven een grote aantrekkingskracht hebben.
Georganiseerde partijpolitiek lijkt in dit stadium echter minder aantrekkelijk voor mensen. Misschien wordt politiek gezien als onderdeel van het probleem, of misschien wordt het gewoon gezien als verspilde moeite als de echte actie op lokaal niveau plaatsvindt.
Als iemand niet geneigd is om het uiterlijke pad te kiezen, hetzij vanwege zijn temperament of door omstandigheden, biedt het innerlijke pad zijn eigen reeks mogelijkheden.
Oplossing B: Het innerlijke pad.
V
Het kiezen van het innerlijke pad houdt in dat je de hele zaak opnieuw inkadert in termen van bewustzijn, zelfbewustzijn en/of een of andere vorm van transcendente waarneming. Voor iemand op dit pad wordt het gezien als een poging om Gandhi's boodschap, "Word zelf de verandering die je in de wereld wilt zien", op het meest persoonlijke niveau te manifesteren. Deze boodschap wordt op dezelfde manier uitgedrukt in het oude Hermetische gezegde: "Zo boven, zo beneden." Of in gewone taal: "Om de wereld te genezen, moet je eerst jezelf genezen."
Het innerlijke pad houdt echter geen "terugtocht in religie" in. De meeste mensen die ik heb ontmoet die een innerlijk pad hebben gekozen, hebben net zo weinig baat bij traditionele religie als hun tegenhangers op het uiterlijke pad bij traditionele politiek. Georganiseerde religie wordt meestal gezien als onderdeel van de hachelijke situatie in plaats van als een geldig antwoord erop.
Degenen die op dit punt zijn aangekomen, hebben er geen belang bij om de pijnlijke waarheid te verbergen of te versoepelen, maar willen er eerder een coherente persoonlijke context voor creëren. Een of andere vorm van persoonlijke spiritualiteit werkt hier vaak voor, maar georganiseerde religie doet dat zelden.
Ernstig persoonlijk probleem? Biedt hulp aan!
Het is vermeldenswaard dat er op dit punt ook de mogelijkheid is van een ernstig persoonlijk probleem. Als iemand om wat voor reden dan ook geen uiterlijk pad kan kiezen, en ook resistent is tegen het idee van innerlijke groei of spiritualiteit als reactie op de crisis van een hele planeet, dan zitten ze echt vast. Er zijn maar weinig andere doorgangen uit deze diepte van wanhoop.
Als iemand hier voor een langere periode vastzit, kan het leven erg somber lijken en kan geweld tegen de wereld of tegen zichzelf een redelijke optie gaan lijken. Houd uw eigen voortgang in de gaten en als u iemand anders tegenkomt die zich in deze toestand bevindt, bied hem dan alstublieft een ondersteunend oor aan.
Uit mijn observaties blijkt dat elke opeenvolgende fase ongeveer een tiende van het aantal mensen bevat als de vorige. Dus terwijl misschien 90% van de mensheid zich in fase 1 bevindt, zal minder dan één op de tienduizend mensen in fase 5 zijn (en geen van hen zal waarschijnlijk politici zijn). Het aantal van degenen die het innerlijke pad in fase 5 hebben gekozen, lijkt ook een orde van grootte kleiner te zijn dan het aantal dat zich op het uiterlijke pad bevindt.
Ik heb toevallig een innerlijk pad gekozen als mijn reactie op een bewustzijn van fase 5. Het werkt goed voor mij, maar het navigeren door deze op handen zijnde (transitie, verschuiving, metamorfose - noem het wat je wilt), vereist van ons allemaal - ongeacht onze gekozen paden - om samen te werken om verstandige beslissingen te nemen in moeilijke tijden.
Beste wensen voor een lange, spannende en bevredigende reis."
Tot zover de tekst van Paul Chefurka.
Mijn naschrift.
Heen en weer.
Ik vind het wel een intense tekst met een ontluisterend inzicht. Ondanks de lichtpuntjes erin zit ik er wel mee. Het verward mij. Ik stuiter nu vooral op en neer tussen niveau 1 en 5. Tussen aan en uit, wanhoop en hoop, tussen afwisselend open staan en afsluiten voor alle verontrustende bedreigingen. Zeg maar, van het "over de rand van de afgrond kijken", de ogen sluiten, tot "net doen of het er niet is".
We weten het.
Toch weet ik het al lang. Het is niet nieuw. Eerst was het nog op afstand. Ik was 13 jaar toen ik de eerste alarmklok hoorde en verschrikt opkeek. Het alarm van de club van Rome in 1972 met haar rapport "Grenzen aan de groei". Kort daarop kwam het signaal van de film van Bert Haanstra, "Bij de beesten af" bij mij binnen. Die film gaat over het beest in de mens en de gevolgen van zijn zelfvernietigingsdrag.
En nu? Nu hoor ik oorverdovende sirenen. Alle signalen staan op rood. Daar bovenop de indringende alarmsignalen van de recente IPPC Rapporten. Het is nu al lang geen 5 voor 12 meer maar vijf over twaalf.
Wat te doen? De schuilkelders in, vechten of apathisch als konijnen in koplampen van de snel naderende catastrofe's blijven staren?
Al eeuwen lang.
Alles verwees er al naar. Beter; Als mensheid weten we het al lang: De ongemakkelijke waarheid. De grenzen van de groei, ons opportunisme, systeemfouten en hoogmoed. Nog sterker:
We weten het eigenlijk al eeuwen lang. Dit onbevattelijke. Dit confronterende. Het is immers al voorzegt door zieners, profeten, biologen en aangeraakt door kunstenaars. Het is niet nieuw. Maar het is wel nu en dicht op onze huid.
De vraag is hoe met dit beklemmende besef om te gaan?
Analyse.
Het bovenstaande essay van Paul Chefurca is voor mij zeker helpend en geeft een breed inzicht. Dat inzicht zelf geeft een soort van troost. Maar het lijkt voor mij het meest op rouwverwerking. Vooral als het gaat over de omgang het catastrofale verlies aan biodiversiteit en de onderliggende fundamentele fouten in ons systeem. Het zit daarnaast ook vol van het besef dat alles nog veel rampzaliger is dan wordt voorgespiegeld.
Niet blijven staren in de zon.
Hoewel de tekst wanhoop als grondtoon heeft biedt de tekst gelukkig ook een handreiking voor een troostrijk persoonlijke bewustwording en perspectief. De oproep tot verinnerlijking of spiritualiteit enerzijds en aan de andere kant de "handen uit de mouwen" met permaculturen spreekt mij wel aan. Daarbovenop nog eens een oproep tot de liefdevolle zorg voor de terminale patiënt aarde is van een voorbeeldige empatie.
Ik twijfel wat.
De oplossingsrichting schuurt ook wat en geeft mij ongemak. Het aangereikte spirituele perspectief is toch niet geheel bevredigend voor mij persoonlijk. Ik vind het te algemeen en individualistisch het heeft nog iets van zelfontplooiing en niet van overgave.
Kritiek op de inhoud.
Misschien heb ik het mis maar in de tekst zitten veel Boeddhistische, Zen en Stoicijnse invloeden. De inhoud blijft wat hangen in afstand nemen, lijdzaam toezien, creëren van bubbels, wanhoop en wat wellicht vormen van intellectuele hoogmoed. Voor mij is dit niet alles, er moet meer zijn. Kortom; Ik vermoed dat er nog een 6e stadium is. Iets wat verder gaat en troostrijker is, maar wat is dat dan?
Hoe verder?
Misschien is het een niveau van een geheel andere dimensie. Noem het mystiek wat mij betreft. Ik bedoel een niveau dat voorbij de wanhoop, ellende en dood toch leven ziet: het optimisme dat het schijnbaar onmogelijke toch mogelijk is. Dat raakt aan nederigheid, afhankelijkheid, hoop, behulpzaamheid, mededogen, verantwoordelijkheid en het bieden handelingsperspectief voor toekomstige generaties, maar ook vergaand altruïsme, zelfopoffering, heiligheid en vooral verwondering, verbeeldingskracht , creativiteit en kunst!
Reacties